Leki psychotropowe

Wykaz środków odurzających i substancji psychotropowych stanowiący załącznik do Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zdefiniowany jest jako lista związków, których produkcja, przetwarzanie i przewóz są zabronione bez posiadania właściwego zezwolenia. Należy pamiętać, że wykaz ten jest ciągle aktualizowany i uzupełniany o nowe substancje, które pojawiają się w nielegalnym obrocie - ostatnia taka nowelizacja miała miejsce 25 sierpnia 2010 r.

Substancje psychotropowe

W świetle definicji ustawowej substancje psychotropowe dzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka rozwoju uzależnienia. Związki z wykazu I-P (np. LSD) stosowane są wyłącznie przez jednostki prowadzące badania naukowe, co oznacza, iż są całkowicie wyłączone z obrotu farmaceutycznego. Grupy II-P (np. ketamina, amfetamina), III-P (np. katyna, glutetymid) i IV-P (np. diazepam) natomiast mogą być używane dodatkowo w celach medycznych  i przemysłowych. Ze względu na wielokierunkowe działanie substancji psychoaktywnych, które z jednej strony wykazują właściwości uzależniające, a z drugiej jednak są powszechnie wykorzystywane w badaniach, zaszła konieczność ustanowienia nad nimi ścisłej kontroli, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Temu służą m. in. zaostrzone przepisy precyzujące zasady wypisywania, realizacji i przechowywania recept na leki tej klasy.

Zgodnie z przepisami Prawa farmaceutycznego, wpisanie leku do kategorii dostępności: produkt wydawany z przepisu lekarza, zawierający środki odurzające lub substancje psychotropowe (w rozporządzeniu oznaczonej jako „Rpw”) następuje w sytuacji, gdy stosowanie preparatu stwarza znaczne ryzyko jego nadużywania. Klasyfikacja ta dotyczy także produktów zawierających substancje czynne, które z powodu swej innowacyjności lub właściwości mogą być zaliczone do preparatów stwarzających znaczne ryzyko uzależnienia. Należy pamiętać, że podstawą zaliczenia związku do właściwej kategorii dostępności są również obowiązujące konwencje międzynarodowe m. in. Karta Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi.

Zasady wypisywania leków psychotropowych

Zgodnie z art. 28 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii obrót detaliczny substancjami psychotropowymi prowadzą wyłącznie apteki ogólnodostępne, szpitalne i zakładowe. Ministerialne rozporządzenie w sprawie recept lekarskich wskazuje, iż podstawą do wydania takiego środka stanowi recepta wypisana na druku w kolorze białym:

• numerowanym według zasad określonych w przepisach;
• posiadającym unikalny numer identyfikacyjny rozpoczynający się od cyfr „07” przydzielony właściwemu oddziałowi NFZ przez wojewódzką inspekcję farmaceutyczną;

Zgodnie z § 9 rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, w przypadku osoby wystawiającej receptę, która nie jest osobą uprawioną, zakresy liczb będące unikalnymi numerami identyfikującymi recepty wydaje Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny właściwy ze względu na adres zamieszkania osoby wystawiającej receptę. Wymiary dokumentu tej klasy nie mogą być mniejsze niż 200 mm długości i 90 mm szerokości (nawet, jeśli lek przepisywany jest z pełną odpłatnością).

Całkowitą zmianą w porównaniu z poprzednimi przepisami jest rezygnacja z wtórników i druków ścisłego zarachowania, które wcześniej pozostawały u lekarza wystawiającego dokument, a które w ocenie Ministerstwa Zdrowia istotnie zwiększały biurokratyzm towarzyszący wypisywaniu leków tej klasy. Nowelizacja przepisów umożliwia wypisywania recept na leki z kategorii „Rpw” wszystkim lekarzom, co zgodne jest z ustawą o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 r.

W § 11 nowego rozporządzenia w sprawie recept wprowadzono także istotne zmiany dla leków zawierających substancje psychotropowe z grupy III-P i IV-P, a także środki odurzające klasy II-N. Produkty te nie muszą być wypisywane na blankietach odpowiadających wymaganiom w załączniku 6 do rozporządzenia, co oznacza jednocześnie, iż w przypadku braku refundacji nie muszą zawierać unikalnego numeru identyfikacyjnego.

Jak wygląda recepta?

Prawidłowo wypisana recepta na leki psychotropowe różni się zasadniczo od tej, wystawionej na pozostałe preparaty. Najważniejsze różnice obejmują m. in.:

• obowiązuje zasada jedna recepta - jeden lek. Preparaty psychotropowe należy wypisać osobno na oddzielnych drukach (przypominam, że recepta na większość pozostałych produktów leczniczych może zawierać maksymalnie 5 pozycji).
• konieczność wpisania szczegółowego schematu dawkowania (nie musi być ono wyrażone słownie, ale tylko w sytuacji, gdy lekarz nie przekracza dawki maksymalnej określonej w wybranych monografiach), nowelizacji rozporządzenia w sprawie środków odurzających zostało to zmienione na "sposób dawkowania", a w przypadku zapisania dawkowania niejednoznacznego, tj. 1 tabl. doraźnie lub 1 tabl. w razie bólu - osoba realizująca może wydać 2 najmniejsze refundowane bądź zarejestrowane opakowania.
• obecna nowelizacja pozwala zapisać ilość środka odurzającego czy substancji psychotropowej na dwa sposoby:
  - jako ilość sumaryczną,
  - jako iloczyn ilości jednostek dawkowania i dawki.
• leki z grupy II-P i I-N powinny być przepisane w ilości nieprzekraczającej 90- dniowej kuracji.  Dopuszczono możliwość wystawiania do 3 recept na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 90 dni stosowania. Niestety nie rozszerzono zapisu, co do terminu realizacji recepty. Reasumując lekarz może wystawić do 3 recept z datą realizacji od, ale aptekarz może zrealizować je i tak w terminie 30 dni
• recepta wystawiona na preparaty zawierające substancje psychotropowe z grupy II-P stosowane wyłącznie u zwierząt mogą dotyczyć tylko takiej ilości środka, który nie przekracza 5-krotnej, jednorazowej dawki przeznaczonej dla zwierzęcia.
• termin realizacji recepty na leki psychotropowe z grupy II-P (oraz środki odurzające z grupy I-N wynosi 30 dni od daty wystawienia (nie dotyczy leków sprowadzanych z zagranicy nieposiadających zezwolenia na dopuszczenie do obrotu w naszym kraju)
• w przypadku leków recepturowych często praktyką jest stosowanie adnotacji wydać opis bez składu, co oznacza, że nazwy substancji psychotropowej lub środka odurzającego powinny być pominięte na opisie aptecznym

 

 

Opracowanie mgr Michał Pstrągowski