- W exposé wygłoszonym przez Pana Premiera 12 grudnia 2017 r. zostały podkreślone zarówno zagadnienie konieczności zapobiegania przemocy wobec dzieci, jak i opracowanie takich standardów opieki okołoporodowej, które będą skutecznie chronić życie i zdrowie matki i dziecka. Obie te kwestie odnoszą się w sposób bezpośredni do systemu monitorowania losów dziecka – przypomina Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak w wystąpieniu do Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego. Rzecznik zwraca uwagę, że konsekwencją utraty mocy przepisów standaryzujących opiekę okołoporodową, będzie pozostawienie kwestii monitorowania losów dziecka od momentu urodzenia poza regulacją prawa.

- Standaryzacja oznacza, że nie od subiektywnej oceny lekarza i jego dobrej woli zależy, czy np. pacjentka z silnymi bólami porodowymi skorzysta z metod łagodzenia bólu. Określenie przez Ministra Zdrowia standardów w formie rozporządzenia jest niewątpliwym „krokiem na przód” w budowaniu bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci i kobiet w ciąży, w poszanowaniu ich podstawowych praw. Umocowanie standardów w randze rozporządzenia stanowi gwarancję ich przestrzegania – podkreśla Marek Michalak.

W ocenie Rzecznika nawet najlepsze opisy procedur medycznych, tzw. dobre praktyki opracowane przez zespoły ekspertów w poszczególnych dziedzinach medycyny będą stanowić jedynie wskazówki, a nie bezwzględnie obowiązujące reguły postępowania.

W obliczu zmiany przepisów kwestie kluczowe to w jaki sposób i czy w ogóle zostaną określone – tak jak jest to dotychczas − m.in. standardy opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w ciąży i noworodkiem oraz w jaki sposób i w jakiej formie zostaną określone kwestie związane z systemem monitorowania losów dziecka.

Największe obawy Rzecznika budzą następujące kwestie: pozostawienie poza regulacją prawną zagadnienia standardów opieki nad matką i noworodkiem; z chwilą gdy utracą moc przepisy standaryzujące opiekę okołoporodową nowe unormowania w tym zakresie – jak wynika z pisemnych zapewnień Ministra Zdrowia – mogą nie być opracowane w formie aktu prawnego; prace nad standardami z zakresu profilaktyki w opiece zdrowotnej dla dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 18 lat w dalszym ciągu nie zostały ukończone (procedowanie projektu wstrzymano we wrześniu 2015 r. na etapie konsultacji publicznych); brak innych narzędzi prawnych kontrolujących losy dziecka w przypadku niezgłoszenia się przez rodzica (opiekuna prawnego) do placówki medycznej.

System monitorowania losów dziecka – ważna inicjatywa RPD

Opracowanie i stworzenie systemu monitorowania losów dziecka była jedną z ważniejszych inicjatyw Rzecznika Praw Dziecka, działającego na rzecz ochrony praw dziecka. - Koncepcję tę w znacznej mierze udało się wdrożyć, co uznaję za sukces, będący wynikiem moich wieloletnich działań – mówi Marek Michalak i przypomina, że konieczność uregulowania tej materii podyktowana była występowaniem przypadków rażącego zaniedbywania dzieci.

Rzecznik zaproponował obligatoryjne przekazywanie przez placówkę medyczną, w której urodziło się dziecko, informacji o tym fakcie do placówki sprawującej podstawową opiekę zdrowotną (dalej: POZ) nad matką i dzieckiem. Uzasadnił to rozwiązanie tym, że lekarz POZ miałby możliwość sprawdzenia, czy nowo narodzone dziecko zostało objęte opieką zdrowotną. Informację o tym powinien uzyskać od rodziców dziecka, a następnie potwierdzić ją u lekarza pediatry. W przypadku, gdyby powziął informację, że dziecko nie zostało objęte opieką zdrowotną, powinien mieć obowiązek poinformowania o tym właściwych dla miejsca zamieszkania dziecka służb socjalnych, w celu umożliwienia zbadania jego sytuacji.

- Obecnie system ten wymaga dalszego uszczelnienia rozwiązań w taki sposób, aby w jak największym stopniu chronić najmłodszych obywateli przed negatywnymi skutkami zaniedbań w tym obszarze – podkreśla Marek Michalak.

W 2017 r. Rzecznik kilkukrotnie występował do Ministra Zdrowia o przekazywanie analiz przedstawionych zagadnień oraz bieżących informacji na temat prac legislacyjnych mających wpływ na kształtowanie systemu monitorowania losów dziecka. Minister Zdrowia podkreślał w swoich odpowiedziach, że opracowaniem nowego projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardów organizacyjnych w opiece okołoporodowej zajmuje się powołany Zespół ekspertów. Nowe regulacje będą w dużej mierze uzależnione od wyników jego prac i ostatecznych ustaleń.

Rzecznik uważa, że działania w tym obszarze powinny być zintensyfikowane, stąd apel do Prezesa Rady Ministrów o podjęcie działań na rzecz dzieci, w tym zapewnienia im najlepszej ochrony w ramach systemu monitorowania ich losów od narodzin oraz poprzez zagwarantowanie kobietom w ciąży i noworodkom właściwych standardów opieki.

Źródło: Biuro Rzecznika Praw Dziecka