24 maja 2023 r. w Senacie odbyło się seminarium „Prozdrowotna reorientacja polityki państwa – korzyści dla społeczeństwa”, zorganizowane przez Komisję Zdrowia i Zespół Doradców tej komisji.

Otwierając debatę, Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki podkreślił, że odbywa się ona w szczególnie gorącym okresie przedwyborczym, kiedy coraz ważniejsze stają się propozycje ewentualnych rozwiązań dotyczących ochrony zdrowia. Niestety, istnieje pewien dysonans między zainteresowaniem tymi zagadnieniami polityków a znaczeniem tej problematyki dla obywateli. W ocenie Marszałka zdrowie nie stanowi dla polityków istotnej części kampanii wyborczej w przeciwieństwie do osób uczestniczących w licznych spotkaniach w całej Polsce, poważnie zaniepokojonych sytuacją polskiej służby zdrowia, długim czasem oczekiwania na świadczenia medyczne czy utrudnioną dostępnością do specjalistów. „Liczę, że ta konferencja stanie się pewnego rodzaju impulsem, chociaż nie ma się, co łudzić, iż ochrona zdrowia będzie osią kampanii wyborczej. Naszym zadaniem jest, aby zajmowała ona w kampanii godne miejsce, a system ochrony zdrowia był sprawniejszy, szybszy i skuteczniejszy” – mówił Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki. Jak zaznaczył, chodzi też o zaprezentowanie wyborcom dobrze skonstruowanej propozycji reformy ochrony zdrowia.

Przewodnicząca Komisji Zdrowia senator Beata Małecka-Libera przypomniała, że grupa ekspertów przy jej komisji już od 3 lat intensywnie pracuje nad rozwiązaniami, które skutecznie zreformują polską ochronę zdrowia, wpłyną na poprawę coraz gorszego stanu zdrowia społeczeństwa. Przygotowano m.in. seminarium poświęcone radykalnemu zwiększeniu dostępności i jakości świadczeń zdrowotnych, odbyła się też wspólna konferencja ekspertów Komisji Zdrowia i doradców ekonomicznych Marszałka Senatu RP, podczas której przekonywano, że inwestycja w zdrowie jest też inwestycją w gospodarkę.

Podsumowując debatę, senator Beata Małecka-Libera podkreśliła, że wielość wątków i zagadnień przedstawionych przez ekspertów pokazała, jak złożony jest problem zdrowia publicznego. Niezwykle ważna jest jednak diagnoza, którą postawił prof. Christoph Sowada z Instytutu Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W jego opinii zdrowie publiczne w naszym kraju znajduje się w kryzysie. Jak wskazała przewodnicząca Komisji zdrowia, mają tego świadomość eksperci, lekarze, pracownicy służby zdrowia. Pytanie brzmi: czy mają tego świadomość politycy. Dlatego tak ważne są edukacja i profilaktyka, walka o które trwa już od lat. W ocenie senator w tej sferze nie wydarzy się nic bez zbudowania właściwych emocji społecznych związanych ze znaczeniem zdrowia każdego z nas dla całokształtu zdrowia publicznego. „Inaczej będziemy mieli do czynienia z przelewaniem z pustego w próżne, dlatego jest to największe wyzwanie, któremu od lat nie potrafimy sprostać” – przekonywała. Kolejny wniosek z debaty dotyczył ustawy o zdrowiu publicznym z 2015 r., która w ocenie ekspertów jest niedostatecznie wykorzystywana, a de facto martwa, być może dlatego, że na nowo należałoby zdefiniować czynniki ryzyka zdrowia publicznego. Według przewodniczącej Komisji Zdrowia świadomość problemów zdrowia publicznego musi dotykać całej społeczności, a nie potrafimy jej zbudować od lat. Zgadzając się z propozycją zespołu ekspertów o powołaniu przy premierze pełnomocnika ds. zdrowia publicznego, senator Beata Małecka-Libera podkreśliła, że zmian w tej sferze nie można wprowadzić bez silnego lidera, który będzie potrafił rozmawiać ponadsektorowo. Za konieczne uznała też monitorowanie stanu zdrowia społeczeństwa, realizacji postawionych zadań i ich finansowania. Absolutnie konieczne jest też zlikwidowanie nierówności, troska o zachowanie równowagi psychicznej i fizycznej, a dobrostan fizyczno-psychiczny obywateli powinien znaleźć się w centrum zainteresowania państwa. Według senator Beaty Małeckiej-Libery narodowy program ochrony zdrowia poniósł całkowitą porażkę. Niestety, kiedy obserwuje kolejne edycje tego programu, widzi, że nie ma tam żadnej ewaluacji. Na zdrowie publiczne trzeba spojrzeć nie tylko przez pryzmat organizacji systemu. Należy przeorganizować politykę zdrowotną państwa tak, by właściwe miejsce zajęły w niej profilaktyka i edukacja, dzięki której będziemy żyli dłużej.

Podczas seminarium na konieczność powrotu do dyskusji o zdrowiu publicznym wskazywał prof. Christoph Sowada, stawiając diagnozę jego kryzysu. Świadczą o tym zatrważające dane dotyczące skutków pandemii Covid-19, nadumieralności i skrócenia życia Polaków, poważnych problemów zdrowotnych 1/5 społeczeństwa, palenia tytoniu, braku aktywności fizycznej czy nadmiernych zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza. Ze względu na braki w profilaktyce i edukacji ogromne środki przeznaczamy na medycynę naprawczą. Wiele krajów już dawno zrozumiało, że działania profilaktyczne i edukacyjne czy badania przesiewowe stanowią najskuteczniejszą formę zapobiegania chorobom i utrzymania społeczeństwa w dobrym zdrowiu. W ostatecznym rozrachunku są też zdecydowanie korzystne dla gospodarki i finansów państwa. Jak mówił prof. Christoph Sowada, w Polsce zainteresowanie zdrowiem publicznym jest mierne zarówno ze strony polityków, jak i obywateli. Owszem, ludzie interesują się własnym zdrowiem i swoich najbliższych, ale zdrowie publiczne, długość życia, odporność populacyjna dla przeciętnego człowieka to pojęcia abstrakcyjne. A my musimy przekonać nie abstrakcyjne społeczeństwo, ale każdego mieszkańca naszego kraju, że zdrowie leży zarówno w jego indywidualnym interesie, jak i w interesie całego społeczeństwa.

Prof. Bolesław Samoliński z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przypomniał, że idea zdrowia publicznego to zdobycz ostatnich kilkudziesięciu lat, która stanowi istotny element społecznego dobrostanu. Ważny problem dotyczy, w jaki sposób pogodzić zdrowie publiczne z odpowiedzialnością indywidualną, uświadomieniem obywatelom, że stan zdrowia i starość zależą od ich zachowa – odpowiedniej diety, aktywności fizycznej, nadużywania tytoniu i alkoholu. W jego ocenie polityka zdrowotna ze względu na wielosektorowy charakter zdrowia publicznego powinna być traktowana jako priorytet, być tworzona w ścisłym związku z naukami społecznymi.

Podczas seminarium zaproponowano zmiany w systemie zdrowia publicznego. W ocenie ekspertów konieczne jest wskazanie osoby odpowiedzialnej za to zagadnienie i powołanie przy premierze urzędu pełnomocnika ds. zdrowia publicznego. Należy też powołać komitet ds. zdrowia publicznego. Jako źródło finansowania wskazano m.in. środki z 46. części budżetu czy pochodzące z różnych opłat, np. poprzez wskazanie odpowiedniego procentu opłaty cukrowej.

Uczestnicy debaty mogli też zapoznać się z przykładami realizacji programów prozdrowotnych. O sukcesach, pilnych potrzebach, nowych wyzwaniach w ograniczaniu używania tytoniu w Polsce mówił dr Krzysztof Przewoźniak z Narodowego Instytutu Onkologii. Jak stwierdził, mimo ogromnego sukcesu i rewolucyjnych zmian spowodowanych ustawą z 1995 r. pojawiły się zupełnie nowe priorytety w zwalczaniu paleniu. W jego ocenie sukces nie został odpowiednio wykorzystany. Obecnie najważniejsze cele to zmniejszenie odsetka młodych ludzi palących tytoń skręcany oraz eksperymentujących i używających regularnie e-papierosy i tytoń podgrzewany; zmniejszenie odsetka palaczy hybrydowych wśród młodzieży i młodych dorosłych; ochrona środowiska przed degradacją produktami tytoniu. Należy też monitorować używanie nowych produktów tytoniowych i ich skutków, wdrożyć programy edukacyjne w szkołach.

„HCV – wirus, którego mogłoby nie być” to temat wystąpienia prof. Roberta Flisiaka z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Według niego, gdyby prowaadzono odpowiednie działania, przede wszystkim niezwykle skuteczne badania przesiewowe, marskości wątroby czy raka wątroby powodowanych tym wirusem mogłoby by nie być. Niestety, ten temat nie jest przedmiotem zainteresowania kolejnych grup politycznych.

Na ogromne znaczenie i korzyści finansowe płynące z profilaktyki pierwotnej pierwszorzędowej zwrócił uwagę prof. Paweł Buszman: przykłady programów zdrowotnych i wyliczeń kosztowo-efektywnych prof. Paweł Buszman ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, który przedstawił przykłady programów zdrowotnych i wyliczenia kosztowo-efektywne dotyczące onkologii i kardiologii.

Eksperci z Komitetu Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk prof. Wojciech Hanke i prof. Tomasz Zdrojewski mówili o analizach dotyczących systemu ochrony zdrowia w naszym kraju. W pierwszej z 14 ekspertyz zatytułowanej „Zasadnicze wzmocnienie zdrowia publicznego” opisano system zdrowia publicznego w Polsce. Wskazano na potrzebę zmiany w podejściu do zdrowia publicznego i prozdrowotnej polityki państwa w obrębie 6 aspektów: prowadzenia polityki zdrowotnej i prozdrowotnej państwa na podstawie dowodów naukowych i dobrych praktyk innych krajów, ze szczególnym uwzględnieniem reprezentatywnych danych epidemiologicznych i ekonomicznych; zintegrowania medycyny naprawczej, zdrowia publicznego i polityki społecznej; stałego monitorowania nierówności w zdrowiu, sytuacji zdrowotnej i społecznej grup szczególnie narażonych, w tym seniorów oraz zagrożeń środowiskowych; priorytetowego potraktowania edukacji prozdrowotnej i zdrowia psychicznego, szczególnie wśród dzieci, młodzieży i osób w wieku podeszłym; realizacji właściwej polityki informacyjnej i zbudowanie realnego przywództwa w celu uzyskania zaufania społecznego niezbędnego do akceptacji polityki zdrowotnej państwa; zbudowania nowoczesnego zinstytucjonalizowanego zaplecza eksperckiego dla badań naukowych oceniających efekty polityki zdrowotnej państwa oraz przygotowujących do ich wdrożenia.

Źródło: Senat RP